Τμήμα κινηματογράφου 6

Η αξία της σιωπής στον κινηματογράφο

Michel Chion: Audio-Vision, sound on screen (1994, Columbia University Press)


•‘Σε ένα γνωστό του αφορισμό ο Bresson μας θυμίζει πως ο ήχος στον κινηματογράφο κάνει τη σιωπή εφικτή. Το παράδοξο είναι πως χρειάζονται ήχοι και φωνές ώστε η διακοπή τους να γίνει αντιληπτή ως σιωπή’. (56-57).
•Φυσικά απόλυτη σιωπή δεν υπάρχει (ηχογραφήσεις).

•‘[…] η εντύπωση της σιωπής σε μία ταινία δεν επέρχεται από την απουσία θορύβου. Παράγεται μόνο ως αποτέλεσμα πλαισίου και προετοιμασίας. Η απλούστερη των περιπτώσεων είναι η προήγηση μίας σκηνής με πολύ θόρυβο. Οπότε η σιωπή είναι το αρνητικό του ήχου που ακούσαμε πριν ή που φανταστήκαμε. Παράγεται από την αντίθεση (57).

•‘Ενας άλλος τρόπος για να εκφράσεις τη σιωπή […] είναι να παραθέσεις στον ακροατή … θορύβους. Αλλά εννοώ το διακριτικό είδος θορύβων όπως ο ήχος του ρολογιού, που συνδέεται φυσικά με την ηρεμία. Αυτοί (οι θόρυβοι) δεν προκαλούν την προσοχή. Δεν είναι καν παρόντες αν άλλοι ήχοι (αυτοκίνητα, συζητήσεις, ο χώρος εργασίας) πάψουν’.


•Alien (Ridley Scott)
•Face to Face (Ingmar Bergman)

•‘Στον κινηματογράφο χρησιμοποιούνται και άλλοι ήχοι ως συνώνυμοι της σιωπής. Απόμακρες φωνές ζώων, ρολόγια σε διπλανά δωμάτια […] και όλοι οι άμεσοι ήχοι του χώρου. Επίσης, αν προσθέσουμε reverb σε μεμονωμένους ήχους (για παράδειγμα, βήματα σε ένα δρόμο) ενισχύουμε την αίσθηση του άδειου και της σιωπής. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε το reverb όταν άλλοι ήχοι (π.χ. καθημερινή κυκλοφοριακή κίνηση) ακούγονται ταυτόχρονα’.
•Fred's voice reverberated across the room resound, echo, re-echo, resonate, ring, boom, rumble, vibrate.



Μυλωνάς

•“Ο Σωτήρης Δημητρίου […] αναλύει την έννοια της σιωπής τόσο στην τέχνη όσο και στην κοινωνία, σημειώνει ότι ‘γενικό χαρακτηριστικό της εκφραστικής σιωπής είναι πως παίρνει τη θέση του λόγου, υποκαθιστά κάποια απάντηση’.
•[…] Ο Κρακάουερ σημειώνει ότι η απότομη διακοπή της μουσικής […] χρησιμοποιείται στο τσίρκο, για να αναδείξει περισσότερο τα νούμερα των ακροβατών
•Children of Hiroshima (Kaneto Shindo, Akira Ifukube)
•Melodie de Welt (Walter Ruttmann)

•‘Αντιληπτή σιωπή. Είναι το τι ακούμε αν καθόμαστε σε ένα ήσυχο δωμάτιο διαβάζοντας αυτό το άρθρο. Αυτό μπορεί να είναι η απουσία ήχων με σημασία. Εκείνοι οι ήχοι που προωθούν την ιστορία (διάλογοι, μουσική, πυροβολισμοί, κτλ.). […] Αυτό συμβαίνει επειδή το ανθρώπιμο μυαλό τείνει να αγνοεί συνεχείς ήχους, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της σιωπής’



Tarkovsky, mirror

•Χρησιμοποιεί συχνά μακροσκελείς σιωπές για να πετύχει ένα υπερρεαλιστικό, ονειρικό εφφέ.




Η μεγάλη ορχήστρα


•Πνευστά (ξύλινα-πίκκολο, φλάουτο, όμποε, αγγλικό κόρνο, κλαρινέτο, μπάσο κλαρινέτο, φαγκότο, κοντραφαγκότο, σαξόφωνο-, χάλκινα-τρομπέτα, κόρνο, τρομπόνι, τούμπα)
•Κρουστά (καθορισμένου τονικού ύψους-ξυλόφωνο, καμπάνες, τύμπανα-, ακαθόριστου-τρίγωνο, πιατίνια, γκονγκ, μαράκες)
•Εγχορδα (βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο)
•Πιάνο, άρπες.




Ηχητικά αποσπάσματα



Anouar Brahem – Lumière Du Silence

The Bad Plus, silence is the question

Charlie Haden, Carla Bley, silence

Chick Corea, crystal silence

Pat Metheny, the sound of silence

Trygve Seim, search silence



Ross Daly, pervane

Stephan Micus, violeta



Μικρού μήκους, οπτικά αποσπάσματα



Ennio Morriccone in Venice, cinema paradiso

Herbert von Karajan, Berliner Philarmoniker, Beethoven's V

Γιώργος Λάνθιμος, κυνόδοντας